Rol yapma oyunlarıyla gelişim nasıl desteklenir?

Hayali ya da taklit oyunu, çocukların farklı rolleri deneyimleyebildiği bir oyun türüdür. Bu tür oyunlar; kartondan yapılmış bir gemiyle yelken açmak, hayali yemekler pişirmek, yetişkin kıyafetleri giyerek ‘işe gitmek’ gibi hayal gücüne dayalı etkinlikleri içerebilir. Giyinme oyunları da bu kapsamda yer alır.

Oyuncak yiyecekler, aksiyon figürleri, oyuncak araçlar veya kostümler gibi materyaller, rol yapma oyunlarını destekleyebilir. Ancak bu tür oyuncaklar şart değildir. Hatta bazen, belirli bir amacı olmayan basit nesnelerle oynamak çocukların daha yaratıcı düşünmesini sağlar. Örneğin; yapraklarla dolu bir kova bir çorba kazanına, çamaşır sepeti bir uçağa, yastık yığını ise bir dağa dönüşebilir.

Üstelik bu tür sosyal keşifler, çocuk kendini öğretmen ya da futbol yıldızı gibi rollerde hayal etmeye başlamadan çok daha önce başlayabilir. Bebeğinizle edeceğiniz karşılıklı sohbetler, onun farklı sosyal rolleri deneyimlemesi için bir fırsat sunar.

Rol yapma oyunlarının çocuğunuzun yaratıcılığını ve merakını geliştirmesi şaşırtıcı olmayabilir. Ancak bu, faydalarının yalnızca görünen kısmıdır. Özellikle yürümeye başlanan çocukluk döneminde ve sonrasında, hayal gücüne dayalı oyunlar birçok temel yaşam becerisinin gelişmesine katkı sağlar. Rol yapma oyunları şu alanlarda fayda sağlayabilir:

• Öz kontrol becerilerini geliştirir: Çocuklar rol yaparken senaryolar üzerinde anlaşmak ve rolleri paylaşmak zorundadır. Bu süreçte ortaya çıkabilecek hayal kırıklığı gibi duygularla baş etmeyi öğrenirler.
• İlişkiler kurmalarına yardımcı olur: Hayali bir dünya yaratmak, çocuklar arasında yakınlık kurar ve birbirlerini daha iyi tanımalarını sağlar. Ebeveynler bu sürece dahil olduğunda, karşılıklı etkileşimler bağları güçlendirir.
• Zor duygularla baş etmeyi öğretir: Rol yapma oyunları, çocuklara doktor ziyaretleri ya da kreşe başlamak gibi endişe verici durumları canlandırma ve bu durumlarla başa çıkma fırsatı sunar.
• Dil ve iletişim becerilerini geliştirir: Senaryo oluşturmak ve oyun kurallarını tartışmak, çocukların daha karmaşık kelimeler ve ifadeler kullanmasına yardımcı olur.

Çocuğunuzu hayal gücünü kullanmaya teşvik etmek için erken diye bir zaman yoktur. Oyunlar, yürümeye başlanan çocukluk dönemine kadar klasik hayal oyunlarını içermese de, uzmanlara göre bebekler doğumdan itibaren sosyal rolleri keşfetmeye hazırdır. Bu keşif süreci; bebeğinizin yüz ifadenizi izlemesi, çıkardığı seslere karşılık vermeniz ya da onunla basit, karşılıklı ‘konuşmalar’ yapmanız şeklinde başlayabilir.

Hadi, rol yapmaya hazır olalım!
Sevimli minik dostunuzun hayal gücünü geliştirmeye doğumdan kısa bir süre sonra başlayabilir ve bu süreci okul öncesi döneme kadar sürdürebilirsiniz. Rol yapma oyunları, çocuğunuzun sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimi için güçlü bir araçtır. Peki, farklı yaş dönemlerinde bu süreci nasıl destekleyebilirsiniz?

0–24 Ay: Taklit oyununa ilk adımlar

Henüz bebekler kendilerini bir doktor, dinozor veya kahraman gibi hayal edemezler. Ancak bu dönemde de sosyal oyunlara katılabilir ve çevresindeki dünyayı taklit ederek öğrenmeye başlayabilirler.

• Sohbet edin: Bebeğinizin çıkardığı sesleri taklit edin, onunla konuşun ve tepki vermesi için ona zaman tanıyın. Bazen kol ya da bacak hareketleriyle, bazen de bir gülümsemeyle cevap verebilir.
• Keşfetmesini teşvik edin: Bebeğinize farklı boyut, renk ve dokularda yaşına uygun nesneler sunarak güvenli bir keşif ortamı sağlayın. Hareket etmeyen bebekler karın üstü pozisyonda veya oturarak, daha büyük bebekler ise emekleyerek keşfe çıkabilir.
• Aksiyon şarkıları söyleyin: ‘Mini Mini Bir Kuş’, ‘Küçük Kurbağa’, ‘Ali Baba’nın Bir Çiftliği Var’ ve ‘Arı Vız Vız Vız’ gibi hareketli çocuk şarkıları, el-kol hareketleriyle birlikte söylendiğinde bebeğinizin ilgisini çeker ve katılımını artırır. Zamanla bu hareketleri taklit etmeye başlayacak ve şarkılara kendi jestleriyle eşlik edecektir.
• Model olun: Yaklaşık 12’nci aydan itibaren çocuğunuz sizin sosyal davranışlarınızı taklit etmeye başlayabilir. Oyun alanında tanıştığınız birine kendinizi tanıtarak örnek olun.
• Sırayla oynayın: Basit oyuncaklarla sırayla oynamak, paylaşma becerisini geliştirmeye yardımcı olur. Örneğin, kamyonları sırayla kullanın ya da birbirinizin saçını tarayın.
• Telefon oyunu: Oyuncak telefonlarla ‘konuşmalar’ yaparak çocuğunuzu da bu oyuna dahil edin. Kısa süre sonra onu tek başına konuşuyormuş gibi taklit yaparken görebilirsiniz.

2–3 Yaş: Hayal gücü gelişiyor

2 yaşından itibaren çocuğunuzun hayal gücü giderek gelişir, ancak hâlâ biraz yönlendirmeye ihtiyaç duyabilir. Ona fikirler sunun ve ilgi gösterdiğinde oyuna katılarak liderliği ona bırakın.

• Giyinme kıyafetleri sunun: Eski şapkalar, gömlekler ya da ceketler oyun için harika başlangıç malzemeleri olabilir. Bir aynanın önünde giyinmek oyunu daha eğlenceli hale getirebilir.
• Yeni senaryolar deneyin: Doktor ziyaretine hazırlanmak için doktorculuk oynayın ya da arkadaşlarıyla yaşadığı basit bir durumu canlandırın.
• Peluş hayvanlarla çay partisi yapın: Hayvanları daire şeklinde dizin ve çocuğunuzdan onlara ‘ikram’ yapmasını isteyin.
• Nesneleri yaratıcı şekilde kullanın: Saç fırçasını mikrofon olarak ya da tuvalet kâğıdı rulolarını dürbün gibi kullanarak çocuğunuzu yaratıcı düşünmeye teşvik edin.
• Hayvan dans partisi düzenleyin: Sevdiğiniz şarkıları açın ve farklı hayvanlar gibi dans edin. Örneğin bir fil gibi yavaşça yürüyün ya da tavşan gibi zıplayın.

3–5 Yaş: Hikayenin başrolü artık o

3 yaşından itibaren çocuğunuz artık oyunları yönetmeye ve kendi hikâyelerini oluşturmaya başlar. Artık hayal gücü çok daha aktif çalışır ve sizin yönlendirmelerinize daha az ihtiyaç duyar.

• Oyunlara katılın: Çocuğunuz battaniyeyi lav gibi hayal ediyorsa onu düzeltmeyin, hayal gücüne eşlik edin.
• Rolleri değiştirin: Evcilik oynarken onun ‘ebeveyn’ olmasına izin verin, siz de ‘çocuk’ olun. Oyundaki kurallara uyarak onu destekleyin.
• Şef olun: Çocuğunuzu mutfakta küçük işlerde görevlendirin. Birlikte yemek yaparken bir restoran işlettiğinizi hayal edin.
• Veteriner ziyareti yapın: Peluş hayvanlarını muayene eden doktor rolünü çocuğunuza verin, siz de asistanı olun.
• Postacı oyunu kurun: Ayakkabı kutularından posta kutuları yapın. Çocuğunuz, evin farklı bölümlerine ‘posta’ dağıtarak eğlenebilir.

Çocuğunuzun hayal gücü yaşamının ilk yıllarında hızla gelişir. Rol yapma oyunları yalnızca eğlenceli değil, aynı zamanda empati, dil gelişimi, problem çözme ve sosyal beceriler gibi alanlarda da önemli katkılar sağlar. Bu süreci desteklemek için erken yaşta sosyal oyunlara alan tanıyın. Kim bilir; belki bir gün, ‘doktorunuzdan’ detaylı bir muayene ya da ‘aşçınızdan’ leziz bir çamur keki ile ödüllendirilirsiniz.