Self-care nedir? Nasıl uygulanır?

Self-care davranışlarını isteyerek yapılan, zihne ve bedene iyi gelecek prosedürleri hayatınıza dahil etmek olarak düşünebilirsiniz. American Psychiatric Association tarafından 2018’de yayınlanan bir rapor; yetişkin bireylerin her sene, bir önceki seneye göre %39 oranında daha stresli hissettiklerini gösteriyor. Modern dünyada artan stres oranlarını göz önünde bulundurduğumuzda, self-care davranışlarının tükenmişlik hissini önleyici etkisine de ihtiyaç giderek artıyor. Self-care davranışlarını, taze bir zihinle, sorunsuz bir sisteme sahip olmak için, ihtiyacınız olan dinlenme ve rahatlama dozunu almak gibi de düşünebilirsiniz. 

Belki de en çok düştüğümüz yanılgılardan biri; bu tarz keyiflere vaktim yok düşüncesi. Aslında yoğun dönemlerde tükenmişlik hissini önlemek için her zamankinden daha çok self-care davranışlarına ihtiyaç var. Enerjinizi toplamak için kendinize vakit ayırdığınızda, işlerinizi de daha hızlı yapabildiğinizi göreceksiniz. Dinlenmek için zaman ayırmak aslında üretkenliği arttıran bir etkiye sahip. Önleyici self-care davranışlarını ihmal ettiğinizde, stres anlarında durumla baş etmekte zorlanırsınız, bu da taşımakta olduğunuzdan daha çok yükünüz varmış gibi hissetmenize sebep olur. Önceliklerinizi anlayabilmek tam da bunun için çok önemli.

Self-care davranışlarında bulunmayı alışkanlık haline getirdikçe iyi oluşunuz da artacak, daha mutlu hissetmeye başlayacaksınız. Self-care davranışlarını tükenmişlik hissini engelleyici bir özelliğe sahip. 2018 yılında Utrecht Üniversitesi’nde tüm Avrupa genelinde yapılan bir araştırma, tükenmişlik seviyesi ve mutluluk seviyesi arasında ters yönde bir ilişki olduğunu gösteriyor. Yani tükenmişlik seviyesi azaldıkça, mutluluk seviyesi artıyor.

Aslında enerji verici davranışlarda bulunmak disiplin gerektiren bir şey. Self-care davranışlarında amaç yalnızca ihtiyacınız olan kadar dinlenmek olmalı, ihtiyacınız olandan fazla dinlenmek için bir bahane olmamalı. Katılmaya üşendiğiniz bir doğum günü davetini self-care yapmak adına red etmeyi düşünmeden önce zihninizde bir değerlendirme yapın: Acaba doğum gününe gittikten sonra iyiki gitmişim deme olasılığım var mı? Başka bir örnek olarak da art arda dizi izleme davranışını (binge izleme davranışını) düşünebiliriz. Kısa bir sürede tüm sezonu bitirmek ve bunun bir self-care davranışı olduğunu düşünmek her zaman doğru değil. Bazen de disiplinli olmak ve kapatmanız gereken anın farkına vararak kendinize iyi gelecek bir davranışta bulunmak daha faydalı bir sonuç getirebilir. 

Sosyal ortamlara girmek, arkadaşınızla veya ailenizle vakit geçirmek de self-care davranışı olabilir. Mesela kalabalık bir aile sofrasında bazen sevgi ile beslenerek enerjinizi toplayabilirsiniz. Bazen bir arkadaşınızla kahve eşliğinde sohbet etmek ruhunuzu ve zihninizi tazeleyen bir his yaratabilir. Bu noktada önemli olan kendinize uygun geleceğini düşündüğünüz sosyal aktiviteyi belirlemek. 

Enerji verici, dinlendirici davranışlar; kişisel ve durumsal olarak farklılık gösterebilir. Her zaman aynı davranışlar size enerji vermeyeceği gibi, size dinlendirici gelen bir davranış bir başkası için aynı etkiyi göstermeyebilir. Bireysel ihtiyaçlara göre self-care yöntemleri kişiselleştirilmeli. Bu noktada bir uzmandan deste alarak pozitif psikoloji danışmanlığından faydalanabilirsiniz. Tek bir self-care yöntemine bağlı kalmak yerine o anki ihtiyaçlarınızı gözden geçirip size neyin iyi geleceğini keşfetmelisiniz. Tazelenme hissi veren, “Oh kendime geldim” dediğiniz anları yaratmak için yöntemler geliştirmek ve buna ihtiyaç duyduğunuz anları fark edebilmek çok kıymetli. Bu anları yaratan davranışların hepsi self-care davranışı olabilir. Bazen ihtiyacınız olan şey sıcak bir duş bazen de ailece oynanan bir oyun olabilir.

Mutlaka okuyun: İzolasyon günlerinde iyi hissetmenin 5 yolu