Koruyucu aileliğin hukuksal boyutları

Koruyucu aile; çeşitli nedenlerle öz ailesi yanında bakımları bir süre için sağlanamayan çocuklarımızın kendi aile ortamlarında eğitim, bakım ve yetiştirilme sorumluluğunu kısa veya uzun süreli olarak, ücretli veya gönüllü statüde devlet denetiminde paylaşan, hissettikleri toplumsal sorumluluğu gösterebilen uygun aile ya da kişilerdir. Koruyucu aile hizmetinde amaç; korunma ve bakım altında bulunan çocuğun, karmaşık ve sorunlu olan dönemini örselenmeden geçirmesini ve normal hayatını devam ettirmesini sağlamaktır. Koruyucu aile, kurumla iş birliği içinde; çocuğa öz ailesi, okulu ve çevresiyle ilişkilerini devam ettirmesini sağlayarak yardımcı olur. Ülkemiz genelinde yaşanan afet sonrası sıklıkla adı duyulan koruyucu ailelik kavramı evlat edinmeden bu yönüyle ayrılır.

Koruyucu aile olmakla evlat edinme arasındaki fark; koruyucu ailede olan çocuğun toplumsal gereksinimlerini onu evlat edinmeden karşılamaktır. Evlat edinme mekanizması öz çocukla kurulan bağdan farklı değildir; sadece miras hukukunda evlat edinilen çocuğun mirası, evlat edinene ve yakınlarına kalamaz. Koruyucu aile mekanizmasının en temel özelliklerinden birisi, çocuk ile onu yetiştiren aile arasında geçici nitelikte bir ilişki olmasıdır. Çocuk korunmaya ihtiyaç duymadığında veya reşit hale geldiğinde koruyucu aile ile olan yükümlülük bağı sona erecektir. Evlat edinme kurumundan farkı da burada ortaya çıkmaktadır.

Koruyucu aile olabilmenin koşulları kanunla belirlenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olma koşuluyla başlayan şartlar; 25 yaşından büyük, 65 yaşından küçük olmayla devam eder. Gelir ve eğitim seviyesi de koruyucu aile olabilmeye uygun olmak zorundadır.

Kendi çocuğunuzun olması korucuyu aile olmak için engel teşkil etmez. Koruyucu aile çocuğun bakım, yetişme ve eğitim sorumluluğunu devlet ile paylaşılırken, çocuğun velayeti eğer varsa biyolojik ailesinde kalır. Çocuk koruyucu aile ile kalırken biyolojik ailesiyle görüşmesi mümkündür. Çünkü koruyucu aile aslında; çocuğun aile ortamında sevgi, ilgi ve hoşgörü görerek büyümesi ve fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel olarak sağlıklı gelişip topluma uyumlu, yararlı bireyler olarak yetiştirilmesini sağlamak amacı ile meydana çıkmış olan bir korunma tedbiridir.

• Akraba veya yakın çevre koruyucu aile modeli: Veli ya da vasi dışında kalan kan bağı bulunan akrabalar (teyze, hala, amca, dayı, büyükanne, büyükbaba gibi) ya da çocuğun iletişim içinde olduğu veya tanıdığı bakıcı, komşu gibi yakın çevresinde olan kişi ve ailelerin sağladığı bakımdır.
• Geçici koruyucu aile modeli: Acil koruma gereken ya da hakkında hizmet planı oluşturulmamış ve kuruluş bakımına yerleştirilmemiş ya da kendisi için planlanan hizmet modelinden çeşitli nedenlerle henüz yararlandırılamamış çocuklar için geçici bakımdır.
• Süreli koruyucu aile modeli: Öz ailesi yanına kısa sürede döndürülme imkanı bulunmayan ya da kalıcı olarak aile yanına yerleştirilemeyen çocuklara, kişi ve ailelerin sağladığı bakımdır. Uygulamada en yaygın olan koruyucu aile modelidir.
• Uzmanlaşmış koruyucu aile modeli: Özel zorlukları ve ihtiyaçları olan çocuklara yardımcı olabilecek lisans eğitimine sahip olan veya aldıkları eğitimler ile profesyonel düzeye gelmiş kişi ve ailelerin sağladığı bakımdır.

Kişiler istemiş oldukları koruyucu ailelik modeline; il müdürlüklerine şahsen, E- devletten veya bakanlık web sayfası üzerinden başvuruda bulunabilirler.