ARA
Okul fobisi, çocuğun okula gitme konusunda yoğun kaygı ve direnç göstermesi durumudur. Sıklıkla anaokuluna, kreşe ya da ilkokula yeni başlayan çocuklarda görülür. Doğru yaklaşımla bu süreç kısa sürede atlatılabilir; ancak ihmal edildiğinde hem çocuğun duygusal gelişimini hem de akademik uyumunu olumsuz etkileyebilir.
Okul fobisi yaşayan çocukların tepkileri oldukça çeşitlidir. Bazıları açıkça ‘Okula gitmek istemiyorum’ derken, bazıları duygularını bedensel şikâyetlerle ifade eder. İşte en yaygın belirtiler:
1. Duygusal belirtiler
● Sabahları okula gitmemek için ağlama, bağırma, öfke nöbetleri
● Anne-babaya aşırı bağlanma ve ayrılık kaygısı
● ‘Anne, sensiz ne yapacağım?’ gibi yoğun endişe içeren cümleler
● Yeni ortama uyum sağlamakta güçlük, içine kapanma
2. Fiziksel belirtiler
● Karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı
● Uykusuzluk veya gece kabusları
● Sabahları halsizlik, iştahsızlık
● Nedeni açıklanamayan ateş veya titreme hissi
3. Davranışsal belirtiler
● Okuldan bahsedilince konuyu değiştirme eğilimi
● Okula gitmemek için bahaneler üretme
● Evde daha huzursuz, sinirli veya agresif davranışlar
● Okul kıyafetlerini giymeyi reddetme
Bu belirtiler, tek başına okul fobisini işaret etmeyebilir; ancak birkaçının bir arada görülmesi durumunda ebeveynlerin dikkatli olması gerekir.
0-6 yaş aralığında okul fobisinin arkasında genellikle çocuğun yaşına uygun gelişimsel süreçler, aile dinamikleri ve çevresel faktörler bulunur.
1. Ayrılık kaygısı
Özellikle 3-6 yaş arasında, çocuk anne-babasından ayrılmakta zorlanabilir. Okul, bu ayrılığın sembolü hâline gelir ve çocukta kaygıyı tetikler.
2. Yeni ortam ve bilinmezlik
İlk kez farklı bir ortamda olmak, yeni arkadaşlar ve öğretmenlerle tanışmak, küçük bir çocuk için kaygı verici olabilir.
3. Aile tutumları
● Aşırı korumacı ebeveynler → Çocuğun kendi başına bir ortamda bulunma cesaretini azaltır.
● Baskıcı tutumlar → ‘Okula gitmezsen seni sevmem’ gibi cümleler kaygıyı artırır.
● Anne-baba kaygısı → Çocuk, ebeveynin endişesini hisseder ve okuldan korkmaya başlar.
4. Travmatik deneyimler
Öğretmenle olumsuz bir anı, arkadaş zorbalığı veya okulda yaşanan küçük bir kaza, okul algısını olumsuz etkileyebilir.
Okul fobisiyle başa çıkmanın en önemli yolu, çocuğun duygularını anlamak ve bu süreçte sabırlı, anlayışlı bir yaklaşım sergilemektir.
1. Önce duyguları kabul edin
● ‘Okula gitmekten korkman çok normal, yeni bir şey bu’ diyerek çocuğun duygularını küçümsemeyin.
● Empati kurun, kendinizi onun yerine koyun.
2. Aşamalı alıştırma yöntemi
● Çocuğu bir anda uzun süreli okula bırakmak yerine, önce kısa süreli kalmasına izin verin.
● İlk gün 1-2 saat, sonraki günler kademeli olarak süreyi artırın.
3. Rutin oluşturun
● Çocuğun güven duygusunu geliştirmek için sabah hazırlığı, kahvaltı, servise biniş gibi rutinleri sabit tutun.
● Belirsizlikler yerine öngörülebilir bir düzen sunun.
4. Okulla iş birliği yapın
● Öğretmenle iletişim hâlinde olun, çocuğun kaygılarını paylaşın.
● Öğretmenin de sürece destek olması, çocuğun güvenini artırır.
5. Veda anını kısaltın
● Uzun vedalaşmalar, çocuğun kaygısını büyütür.
● Sakin bir şekilde, güven veren bir cümleyle ayrılın: ‘Sen okulda çok güzel vakit geçirirken ben de seni buradan bekliyor olacağım.’
6. Hikâyeler ve oyunlardan yararlanın
● Okula başlama sürecini anlatan kitaplar ve hikâyeler okuyun.
● ‘Öğretmen-öğrenci oyunu’ gibi rol yapma etkinlikleriyle çocuğu yeni ortama hazırlayın.
Tüm bu adımlara rağmen:
● Okula gitme isteksizliği haftalarca devam ediyorsa,
● Çocuğun fiziksel şikâyetleri artıyorsa,
● Günlük hayatı etkileyen yoğun kaygı ve öfke nöbetleri varsa,
bir çocuk psikoloğundan veya psikolojik danışmandan destek almak faydalı olur.
0-6 yaşta okul fobisi, çoğu zaman geçici bir süreçtir. Ancak bu dönemin kolay atlatılabilmesi için çocukların en çok ihtiyaç duyduğu şey; sizin anlayışınız, sabrınız ve koşulsuz desteğinizdir. Çocuğunuz yeni bir hayata adım atıyor; yeni arkadaşlar, yeni öğretmenler ve farklı bir düzen onu bekliyor. Bu büyük değişim, onun küçük dünyasında kaygı ve belirsizlik yaratabilir.
Tam da bu noktada ebeveyn olarak sizden beklenen, çocuğunuza güven duygusu aşılamak… Çocuğunuzun yanında olduğunuzu hissettirmek, onun ‘yalnız değilim’ düşüncesini pekiştirir. Unutmayın, çocuklar sizin duygularınızı çok hızlı hissederler. Siz sakin, anlayışlı ve kararlı bir duruş sergilediğinizde, o da yavaş yavaş güvenle bu yeni ortama alışır.
Minik bir el, bazen kocaman bir dünyayı keşfetmek ister ama cesareti kırılgandır. İşte bu yüzden sabırlı olun; çünkü her çocuk farklı hızda uyum sağlar. Kimi bir haftada okula alışırken, kimi için bu süreç birkaç ay sürebilir. Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın, kendi yolculuğuna saygı gösterin.
Her gözyaşı, her sarılış ve her vedalaşma aslında büyümenin bir parçasıdır. Siz sevginizle, anlayışınızla ve güven veren varlığınızla yanında oldukça, kaygı zamanla yerini meraka, korku yerini heyecana bırakacaktır.
Unutmayın: minik adımlar bile büyük başlangıçların habercisidir. Çocuğunuzun okul yolculuğunda hissettiği en önemli şey, sizin desteğinizdir. Ona ‘Sen başarabilirsin’ duygusunu hissettirdiğinizde; okul korkusu değil, öğrenme heyecanı kazanır.
Bu oyunlar, okul kaygısını azaltmak ve çocuğu yeni ortama hazırlamak için hem evde hem sınıfta oynanabilir.
1. Öğretmen-öğrenci rol oyunu
● Ebeveyn ya da öğretmen, öğretmen rolüne girer.
● Çocuk öğrenci olur ve sınıfta yapılacak etkinlikleri canlandırır.
● Tanıdık bir ortam algısı oluşturur, kaygıyı azaltır.
2. Okula hazırlık hikâyesi
● Okula başlamanın anlatıldığı resimli kitaplar okunur.
● Sonrasında çocuk kendi okul gününü çizerek anlatır.
● Bu, çocuğun hayal gücünü ve güven duygusunu besler.
3. Çantamı hazırlıyorum
● Minik bir ‘okul çantası hazırlama’ oyunu oynayın.
● Çocuk, çantasına neler koyacağını seçer ve kendini hazır hisseder.
4. Duygu balonları
● Renkli balonlar hazırlanır; her renge bir duygu atanır.
● Çocuk, okul hakkında hissettiği duyguyu seçer ve anlatır.
● Bu oyun, duygularını ifade etmesine yardımcı olur.
5. Okul arkadaşı kuklaları
● Basit kuklalar hazırlanır (çorap veya kağıt kukla olabilir).
● Kuklalar üzerinden okul senaryoları oynanır.
● Bu oyun, sosyal becerileri ve uyum sürecini destekler.
