Çocuklarda diş sıkma ve gıcırdatma (Bruksizm): Neden olur, ne yapmalı?

Bruksizm, çocuğun farkında olmadan çenesini kasarak dişlerini sıkması veya gıcırdatması durumudur.
Genellikle uyku sırasında görülse de bazı çocuklar gündüz oyun oynarken, ders çalışırken veya stresli olduklarında da dişlerini sıkabilirler.

Süt dişleri yapısı gereği hafif düzeydeki diş sıkmayı tolere edebilir. Ancak şiddetli ve uzun süreli diş gıcırdatmaları; dişlerde aşınma, hassasiyet ve çene ağrısına neden olabilir. Bu nedenle çocuk diş hekimi tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

Diş gıcırdatma genellikle ebeveynlerin çocuğun uyku sırasında çıkardığı sesleri duymasıyla fark edilir. Ancak bazı belirtiler gündüz de gözlemlenebilir:

• Uyku sırasında diş gıcırdatma sesi
• Sabah uyandığında çene, diş veya baş ağrısı
• Soğuk-sıcak hassasiyeti
• Diş minesinde çatlak, kırık veya aşınma
• Uyku kalitesinin düşmesi, sabah yorgun kalkma
• Gün içinde huzursuzluk veya dikkat dağınıklığı
• Eğer bu belirtilerden birkaçı çocuğunuzda varsa, bruksizm olasılığı yüksektir.

Bruksizmin tek bir nedeni yoktur. Çoğu zaman birden fazla etkenin birleşimi diş sıkmaya yol açar:

1. Duygusal faktörler

• Çocukluk dönemi stresi (okula başlama, kardeş doğumu, ev değişikliği, boşanma vb.)
• Anksiyete, huzursuzluk veya bastırılmış duygular

2. Gelişimsel ve fiziksel sebepler

• Bebeklikte diş çıkarma süreci: Diş etlerinin kaşınmasıyla ortaya çıkabilir.
• Çene gelişimi ve diş hareketleri: Özellikle 4 yaş sonrası dönemde fizyolojik olarak görülebilir.
• Burun tıkanıklığı veya ağız solunumu: Uyku kalitesini bozarak diş sıkmayı tetikleyebilir.

3. Diğer etkenler

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Ekran süresinin uzunluğu ve uyku öncesi mavi ışık maruziyeti
• Diş sıkışıklığı, çene darlığı veya kapanış bozuklukları gibi ortodontik sorunlar
• Pasif sigara dumanı ve hava kirliliği
• Anne-babada diş sıkma veya anksiyete öyküsü gibi genetik yatkınlık

Çocuklarda diş sıkmanın tedavisi, altta yatan nedenin belirlenmesine bağlıdır.
Tek bir çözüm yerine, multidisipliner bir yaklaşım gerekir.

 1. Stres ve kaygıyı azaltmak

• Pedagog desteği alınabilir.
• Oyun terapisi, masal terapisi, nefes egzersizleri faydalıdır.
• Günlük rutinlerin sakin ve öngörülebilir olması çocuğu rahatlatır.

2. Uyku düzenini sağlamak

• Uyku öncesi ekran süresi 3 saatle sınırlandırılmalı.
• Masal okuma, masaj veya sıcak banyo gibi rahatlatıcı aktiviteler tercih edilebilir.

3. Solunumu düzenlemek

• Burun tıkanıklığı varsa tedavi edilmelidir.
• Ağız solunumu yerine burun solunumu sağlanmalıdır.

 4. Diş ve çene kontrolleri

• Düzenli çocuk diş hekimi kontrolleriyle diş sıkışıklığı veya kapanış bozuklukları erken fark edilir.
• Gerekli durumlarda gece plağı veya ortodontik tedavi planlanabilir. 

5. Beslenme ve genel sağlık

• Paketli gıdalar azaltılmalı, sağlıklı ve dengeli beslenme desteklenmelidir.
• Uyku ve stresle ilişkili olarak magnezyum ve kalsiyum dengesi de önem taşır (doktor kontrolünde).

Çocuklarda diş sıkma çoğu zaman geçici bir süreçtir.
Ancak bu durum uzun sürüyorsa, dişlerde aşınma veya ağrı fark ediyorsanız mutlaka bir çocuk diş hekimi tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Erken fark etmek, hem dişlerin korunmasını hem de çocuğun yaşam kalitesinin artmasını sağlar.